Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu radzi, jak postępować w przypadku niepłochliwych wilków.

W ostatnim czasie w Polsce wzrasta liczba doniesień na temat sytuacji niebezpiecznych z udziałem wilka. W związku ze zwiększaniem liczebności i zasięgu przez ten gatunek coraz częściej dochodzi do bezpośredniej styczności wilków z ludźmi. W większości przypadków dotyczą one osobników tego gatunku niewykazujących lęku przed człowiekiem, pojawiających się w pobliżu zabudowy i atakujących psy. Przynajmniej część z tych wilków może być chora (np. na świerzb), mogą zdarzać się też hybrydy wilka z psem. Część tych zdarzeń może być również powodowana przez wałęsające się, zdziczałe psy.

Chociaż wilk jest drapieżnikiem, który z racji swoich zachowań w pewnych szczególnych okolicznościach może być niebezpieczny dla człowieka, to jednak z reguły boi się ludzi i unika z nimi kontaktu. Spotkania na linii człowiek-wilk mają charakter incydentalny i na ich podstawie nie należy podejmować pochopnych działań zmierzających np. do eliminacji osobników, w sytuacjach kiedy nie jest to zasadne.
Sposoby postępowania z niepłochliwymi osobnikami wilka w sposób bardzo czytelny przedstawią wytyczne służące do oceny zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi w oparciu o różne zachowania wilków zaproponowane przez Large Carnivore Initiative for Europe (LCIE), grupę europejskich ekspertów do spraw dużych drapieżników, działającą w ramach 2 Komisji do spraw Przetrwania Gatunków Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) – przedstawione zostały w poniższej tabeli.

Należy podkreślić, że wilk Canis lupus objęty jest ścisłą ochroną gatunkową na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. poz. 2183 ze zm.) ujętym w pozycji nr 3 załącznika nr 1 do ww. rozporządzenia. Zgodnie z obowiązującymi przepisami istnieje jednak możliwość uzyskania zezwolenia na odstępstwo od zakazów wobec osobników wilka w celu wyeliminowania zagrożenia, np. na umyślne płoszenie czy zabijanie.
Zezwolenia wydawane są przez:

1. właściwego miejscowo regionalnego dyrektora ochrony środowiska w zakresie umyślnego płoszenia;

2. Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w zakresie umyślnego zabijania;

3. Ministra Środowiska, w przypadku gdy czynności mają być wykonane na terenie parku narodowego.

Zezwolenia wydawane są wyłącznie na wniosek podmiotu zainteresowanego uzyskaniem odstępstwa – w przypadku ograniczania szkód powinna to być osoba poszkodowana lub władze wykonawcze gminy jeżeli dotyczy to większej grupy osób (np. wójt/ burmistrz/ prezydent), natomiast w przypadku potrzeby wyeliminowania zagrożenia dla ludzi powinny być to władze wykonawcze gminy (np. wójt). W przypadku wniosków, w szczególności na odstępstwo od zakazu umyślnego zabijania, zagrożenie stwarzane przez zwierzę powinno być dokładnie udokumentowane (np. zdjęcia, notatki). Jeśli podstawą zezwolenia miałoby być wyeliminowanie zagrożenia dla życia ludzi należy opisać zachowania wnioskowanego do odstrzału osobnika, a do wniosku dołączyć wszelkie posiadane dokumenty świadczące o istnieniu zagrożenia tj. notatki, służbowe z wizji w terenie, ze zgłoszeń telefonicznych, korespondencję, dokumentację fotograficzną itp.

W sytuacjach nagłych, wymagających natychmiastowej interwencji tj. zagrażających życiu bądź zdrowiu ludzi czy zwierząt, ww. decyzje mogą być wydane w formie ustnej, po rozpatrzeniu wniosku złożonego drogą telefoniczną [w trybie art. 14 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 256 ze zm. )]. W tym celu należy kontaktować się telefonicznie z właściwym organem. Ustalenia te mają taką samą rangę jak pisemne.

Możliwe jest również uzyskanie prewencyjnego zezwolenia na płoszenie wilków – szczególnie jeśli pojawiają się niepokojące sygnały o sytuacjach niebezpiecznych wynikających z niezachowywania przez niektóre osobniki właściwego dystansu od człowieka i zabudowań.

1 Habituacja: to proces uczenia się, w trakcie którego zwierzę przyzwyczaja się do powtarzających się bodźców, nie mających ani negatywnych, ani pozytywnych konsekwencji. Zhabituowane wilki uczą się, że ludzie nie stwarzają dla nich zagrożenia, i przyzwyczajają się do ludzkiej obecności. Ten poziom habituacji nie stwarza problemów, jeśli wilki, tolerując ludzi, ich infrastrukturę, pojazdy oraz aktywności, utrzymują jednocześnie określony dystans i nie wykazują bezpośredniego zainteresowania samymi ludźmi. W rzeczywistości pewien poziom habituacji jest niezbędny dzikim zwierzętom żyjącym w zdominowanych przez ludzi krajobrazach Europy. Jednak habituacja jest procesem adaptacyjnym, a silna habituacja, której rezultatem jest obecność wilków w bliskiej odległości od ludzi, jest zachowaniem, które może generować problemy.

2 Warunkowanie negatywne (awersyjne): ma miejsce wówczas, gdy zachowanie lub konkretna sytuacja są związane z negatywnym doświadczeniem. W rezultacie zwierzęta zazwyczaj unikają takiego zachowania lub unikają zaangażowania w tego typu sytuacje. Warunkowanie negatywne może być wywoływane poprzez użycie różnych metod odstraszania.